Edukacja przez filmy

W kulturze zwanej audiowizualną żyjemy otoczeni przez media, stąd łatwo o wrażenie, że ich wszechobecność ogranicza naszą skuteczność w wychowaniu dzieci. Brutalny przekaz medialny, płytka bezmyślna rozrywka, filmy, które gloryfikują przemoc, narkotyki, brawurowe igranie z życiem zagrażają naszym dzieciom – tak myśli wielu rodziców, poniekąd słusznie. Nie ma jednak powodu, by demonizować wszystkie media, bo oprócz tych niepożądanych niosą w sobie ogrom korzystnych treści i mają duży potencjał edukacyjny. Kluczem do wszystkiego jest selekcja, a jeszcze bardziej uważność. Gdy tylko zwrócimy uwagę na to, co oglądają nasze dzieci, poświęcimy czas na właściwy dobór audycji i na rozmowę o nich, otworzy się przed nami całe spektrum możliwości do pracy wychowawczej. Bo media to emocje i zaangażowanie, a edukacja oparta na emocjach i zaangażowaniu to najlepsza edukacja na świecie.

Na tym zasadza się pomysł psychoedukacji z wykorzystaniem filmów, którą od 6 lat przeprowadza Fundacja Generator w ramach między innymi projektu „Mój Przyjaciel Film”. Psychoedukacji, czyli pracy nad rozwijaniem takich zasobów społecznych i emocjonalnych jak: świadomość siebie i innych, kontrola własnego nastroju, umiejętność samodzielnego motywowania się, czy empatia. To one znacząco wpływają na nasz sukces życiowy, pozwalając nam osiągać cele, ale bez uszczerbku dla kondycji psychicznej, czy relacji z innymi. I choć w dużej mierze zależą od naszych naturalnych predyspozycji, to można je kształtować i rozwijać, szczególnie w młodym wieku. A ponieważ szkoła raczej generuje nowe problemy społeczne i emocjonalne, niż rozwiązuje te, z którymi dzieci przychodzą – najczęściej zwyczajnie brakuje czasu na dobrze pomyślane lekcje wychowawcze, gdzie dzieci mogłyby poszerzać swoją wiedzę o tym na przykład, jak sobie radzić ze stresem, czy o tym, jak rozwiązywać konflikty – cenne są wszystkie inne możliwości w naszym zasięgu. Wspólne oglądanie filmów i dyskutowanie to jedna z nich.

Oto kilka argumentów, które za tym przemawiają:

• Filmy nie kojarzą się z edukacją i wychowaniem.

Filmy należą do sfery rozrywki, większość dzieci uwielbia oglądać filmy i kreskówki. Rozmowy i zabawy po filmie to psychoedukacja, która nie nudzi się ani nie odrzuca. Jednocześnie na rynku nie brakuje mądrych, ciekawych filmów, łączących przyjemne z pożytecznym. Takie filmy nie tylko wciągają, ale mogą też pozytywnie wpływać na rozwój dzieci.

• Filmy pozwalają na wgląd w świat emocji i przemyśleń naszego dziecka.

To co w dużej mierze przesądza o atrakcyjności sztuki filmowej i jej wyjątkowej sile oddziaływania jest identyfikacja z bohaterem filmowym, która rodzi silne emocje i wiąże nas z opowiadaną historią. To ona pozwala dzieciom angażować się w losy filmowych postaci, razem z nimi stawiać czoła wyzwaniom i pokonywać je. W trakcie tego procesu dziecko, a my razem z nim, wiele może się dowiedzieć o sobie. Bohaterowie mądrych filmów nie uciekają od swoich słabości, czy trudnych emocji; mogą stać się dla naszych dzieci okazją, by przyznać się przed samym sobą, ale też i nami, że sami borykają się z jakimś problemem – nieśmiałością, brakiem pewności siebie, złością, konfliktem szkolnym, itp. Mogą dać im przestrzeń do zaprezentowania swoich poglądów. Dzięki identyfikacji film stanie się w jakiejś mierze opowieścią o nich samych, nie budząc przy tym jednak poczucia zagrożenia i wstydu; mówienie o bohaterze filmowym jest o wiele łatwiejsze niż mówienie o sobie.

• Filmy poszerzają horyzonty i uczą empatii

Świat kina jest pełen niecodziennych sytuacji, wyjątkowych problemów i bohaterów. Z drugiej strony pokazuje też, że przeciętna szara rzeczywistość roi się od niespodzianek, ciekawych opowieści i heroizmu. Osierocony bohater filmu „Chłopiec i kawka”, który boryka się z utratą mamy i brakiem wsparcia ze strony ojca, lider brandy rezolutnych nastolatków, niepełnosprawny Kurt z „Krokodyli z przedmieścia”, czy też Anton i jego autystyczny brat Buller z „Super brata”. Sympatia do tych bohaterów pozwoli dzieciom przełamać uprzedzenia i lęk, rozwijać empatię i zrozumienie. Film to też konfrontacja i miejsce na wymianę poglądów, tym bardziej że widz w kinie jest bardziej otwarty na odmienne punkty widzenia niż w życiu. Jest to szczególnie cenne w pracy wychowawczej z nastolatkami – film może stanowić doskonały punkt wyjścia do ważnych rozmów. Pomóc obydwu stronom zilustrować swoje pragnienia, obawy, poglądy.

• Filmy pozwalają na uczenie się na cudzych błędach, na modelowanie postaw

Bohaterowie filmowi przeżywają trudności, a pokonując przeszkody na swojej drodze, zmieniają się i uczą. To doskonały poligon doświadczalny dla naszych dzieci, dzięki któremu mogą poznawać konsekwencje złych wyborów i zachowań niejako „na sucho”. Co więcej, filmy dla dzieci najczęściej kończą się dobrze – to doskonała okazja, by uczyć dzieci optymizmu i wiary we własne siły. Na przykład przywołując postać tatusia błazenka „Gdzie jest Nemo?”, który może stać się sprzymierzeńcem dziecka, stojącego wobec jakiegoś wyzwania, lub doświadczającego jakiejś porażki. Albo Alfiego z filmu „Alfie, mały wilkołak”, idealnego bohatera dla dziecka borykającego się z akceptacją własnej inności.

• Praca z filmem jest poręczna i praktyczna

I na koniec argumenty praktyczne; filmy są ogólnie dostępne (o źródłach mądrych, inspirujących filmów za chwilę) i nie wymagają wielkich nakładów sprzętowych. Można je wykorzystywać we wszystkich grupach wiekowych, dla każdej znajdzie się jakaś ciekawa filmowa historia. Nadadzą się świetnie na rodzinny wieczór; dobry film poruszy każdego, a jeśli przy okazji okaże się, że każdy z nas widzi w nim co innego, tym lepiej.

Od czego zacząć?

Są dwie ścieżki. Jedna to wyszukiwanie takich tytułów, które staną się nie tylko rozrywką dla dziecka, ale też pozytywnym bodźcem do rozwoju. Filmy można znaleźć w repertuarze lokalnych kin i w programach telewizyjnych, wspierając się w naszych wyborach recenzjami krytyków, rankingami oraz opinią zaprzyjaźnionych rodziców. Dobrym pomysłem jest też korzystanie z katalogów filmów prezentowanych podczas polskich festiwali dla dzieci: Ale kino www.alekino.com, Kino w Trampkach www.kinowtrampkach.pl, Festiwal Filmów dla Dzieci ffdd.pl czy Kino dzieci kinodzieci.pl Zdarza się, że filmy z tych festiwali krążą po Polsce w ramach lokalnych przeglądów. Można je też czasem znaleźć w telewizji.

Druga możliwość to dobieranie filmu w zależności od sytuacji, jaką chcemy się zająć. Tu pomocna okazać się może wyszukiwarka dostępna na stronie prowadzonej przez Fundację Generator: www.projekcje.edu.pl Prezentowane tu filmy pogrupowane są według kategorii wiekowych, ale też według tematów, a opisy zawierają przykładowe pytania do rozmowy.

Na koniec zaproszenie na warsztaty prowadzone przez Fundację Generator – „Mój Przyjaciel Film”. Obejmują pokazy i warsztaty, których celem jest rozwijanie inteligencji emocjonalnej dzieci (w wieku od 8 do 10 lat). Odbywają się do 22 listopada w 3 miastach Polski – w Warszawie, Augustowie i Gliwicach. Wszystkie informacje na ich temat można znaleźć na stronach www.kinoterapia.pl i www.projekcje.edu.pl

Karolina Giedrys-Majku